Zeeland is maar een kleine provincie. Toch heeft Zeeland in de loop van de geschiedenis enkele ‘grote’ Nederlanders voortgebracht. Wie zijn dan toch die Zeeuwen die een rol hebben gespeeld in de historie van ons land?
Deel 4: Johannis de Rijke, ridder van de rijzende zon
COLIJNSPLAAT – Zo af en toe verschijnen er wat Japanners in het Noord-Bevelandse plaatsje Colijnsplaat. Ze hebben maar een bestemming: het standbeeld van Johannis de Rijke. Deze Zeeuwse waterbouwkundige die leefde van 1842 tot 1913 mag in Nederland dan een grote onbekende zijn, in Japan wordt hij nog steeds vereerd.
Johannis de Rijke wordt op 5 december 1842 in Colijnsplaat geboren. Hij is het derde kind in een gezin van zeven van dijkwerker Pieter de Rijke en diens vrouw Anna Catharina Liefbroer. Als zoon van een dijkwerker groeit Johannis op met het water. Hij heeft geluk, want hoewel het gezin geen geld heeft om Johannis te laten studeren krijgt hij wordt hij wel opgeleid en wel waterstaatsingenieur Jacobus Lebret. In 1865 wordt Johannis opzichter bij de bouw van de Oranjesluizen die bij Schellingwoude het IJ moesten afsluiten van de Zuiderzee. Zijn chef C.J. van Doorn vertrekt dan voor een klus naar Japan. Hij vraagt De Rijke in 1872 om ook te komen. Johannis wordt ingenieur in Japanse dienst. Hij ontwerpt twee strekdammen voor de haven van Osaka, een hogedrukwaterleiding in Osaka, en een aanlegsteiger in Kobe. Hij verbetert de havens van Tokio en Yokohama. En samen met zijn collega G.A. Escher maakt hij plannen voor het verbeteren van diverse Japanse rivieren, voor een tunnelkanaal van het Biwameer naar Kyoto en voor de kanalisatie van de Kisorivier. De plannen worden van 1887 tot 1912 uitgevoerd. En daarmee behoren de overstromingen van de stad Nagoya tot het verleden. Vanaf 1891 werkt Johannis de Rijke op het Japanse ministerie van Verkeer en Waterstaat.
Dertig jaar lang woont en werkt de Zeeuw in Japan. Hij oogst er veel waardering van het gewone volk. Die zien in de dijkenmaker de man die hen en hun huizen beschermt tegen het water. En door verbeteringen aan havens en rivieren heeft De Rijke ook een aandeel in een verbetering van de Japanse economie. Nog tijdens zijn leven ontvangt hij ridderordes van zowel de Japanse, Belgische als Nederlandse overheid. De Rijke wordt in Japan benoemd tot ridder in de orde van de Rijzende Zon, in Nederland tot officier in de Orde van Oranje-Nassau en op 13 januari 1911 tot ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. In België wordt hij ridder in de Leopoldsorde.
In 1903 keert De Rijke terug naar Nederland. Hij overlijdt op 70-jarige leeftijd in Amsterdam, en ligt begraven op de Amsterdamse begraafplaats Zorgvlied. Dat de Zeeuwse waterwerker in Japan een groot man is, blijkt wel uit het feit dat nog steeds elke jaar zijn graf door een Japanse delegatie bezocht wordt om er een krans te leggen en het shinto-ritueel uit te voeren.
De Rijke is nu dus nog steeds een bekend fenomeen in Japan. Zijn naam staat vereeuwigd in Japanse schoolboeken, wetenschappelijk lesmateriaal, films en toneelstukken. In oktober 1987 is in het Japanse Kaizu, vlakbij Nagoya, een vier meter hoog bronzen standbeeld van De Rijke onthuld. In dezelfde plaats bevinden zich ook een park, museum en uitkijktoren waar De Rijke’s naam aan verbonden is. Jaarlijks vindt hier ook een Johannis de Rijke roeiwedstrijd plaats.
Ook in zijn geboortedorp Colijnsplaat staat sinds 1998 een standbeeld van Johannis de Rijke. Het is een replica van het grote beeld in Kaizu. Landelijke erkenning in Nederland voor het werk van De Rijke komt in 2002 echter pas met een documentaire. De Nederlandse filmmaker Louis van Gasteren maakt In een Japanse stroomversnelling. Nederlandse watermannen in Japan 1872-1903. Deze documentaire gaat over het leven en werk van De Rijke en George Escher in Japan. In datzelfde jaar verschenen ook twee boeken. In 2008 werd het twaalfde venster van de watercanon van Nederland aan Johannis de Rijke gewijd.
Lees ook:Mogelijk Zeeuwen in Japans aardbevingsrampgebied
Lees ook:Ter gelegenheid van Koninginnedag zijn 119 Zeeuwen onderscheiden!
Lees ook:Rico van Dongen vliegensvlug door Japan
Lees ook:Zeeland Seaports vreest geen radioactief besmette Zeeuwse havenwerkers!
Lees ook:96 Zeeuwse Koninklijke onderscheidingen!